Edebiyat ve Şafiî mezhebi fıkıh âlimi, şâir ve hatîb. Künyesi Ebû Fadl olup ismi, Yahyâ bin Selâme bin Hüseyn’dir. 459 (m. 1067) yılında, Diyârbekr civarında Tanza köyünde doğdu. Dîn-i İslama hizmetlerinden dolayı Muinüddîn lakabı verildi. Hısn Keyfâ’da tahsil görüp, Meyyâfârikîn’e hatîb ta’yin edilmesinden dolayı Hatîb-i Haskefi denildi. 551 (m. 1156) yılında Meyyâfârikîn’de vefât etti.
İbrâhim bin Abdullah bin İbrâhim Tanzî gibi hadîs ve fıkıh âlimlerinin yetiştiği, Diyârbekr civarında bir köy olan Tanza’da doğan Hatîb Haskefi, ilk tahsilini orada yaptı. Din ve âlet ilimlerinde temel olan bilgileri öğrendi. Yine aynı bölgedeki ilim merkezlerinden olan Hısn Keyfâ’ya (Bugün Mardin’in Gercüş ilçesine bağlı Hasankeyf’e) gitti. Orada ilim tahsili yaptıktan sonra Bağdad’a gitti. Bağdad’da Şafiî mezhebi fıkıh âlimlerinden fıkıh, Ebû Zekeriyyâ Hatîb Tebrîzî’den fıkıh ve edebiyat ilimlerini öğrendi. Şafiî mezhebi fıkıh bilgilerinde âlim, Arabî ilimlerde mütehassıs oldu. Edebiyat ilimlerinde ve şiir yazmada derecesi çok yükseldi. Memleketine döndü. Meyyâfârikîn’e hatîb ve fetvâ reîsi ta’yin edildi, insanlar etrâfına toplanır, ona fetvâ sorarlardı. Hitâbet ve belagatı çok üstündü. Allahü teâlânın dînini insanlara öğretmek için va’z ve nasihatlerde bulunurdu, insanların ihtiyâçlarını görür, onların yanlış hareketlerine sabreder ve Allahü teâlânın emir ve yasaklarını öğrenmeleri için çalışırdı.
Birçok talebe yetiştirdi. Kıymetli kitaplar yazdı. “Dîvân-i şiir”, “Ümdet-ül-iktisâd fin-nahv” ve “Dîvân-i resâil” adlı kitaplar onun eserleri arasındadır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Vefeyât-ül-a’yân cild-6, sh. 205
2) Tabakât-üş-Şâfiiyye cild-7, sh. 330
3) Tabakât-üş-Şâfiiyye (Esnevî) cild-1, sh. 438
4) Şezerât-üz-zeheb cild-4, sh. 168
5) El-Bidâye ven-nihâye cild-12, sh. 238
6) Mu’cem-ül-müellifîn cild-13, sh. 201
HATÎB HASKEFÎ (Yahyâ bin Selâme)