Meşhûr âlimlerden, tefsîr, kırâat, hadîs, usûl, fıkıh, lügat, nahiv, mantık, ilm-i nücûm, târih, hendese, cerh ve ta’dîl ilimlerinde büyük bir âlimdir. İsmi, Ali bin Yûsuf bin İbrâhim bin Abdülvâhid İbni Mûsâ bin Ahmed bin Muhammed bin İshâk eş-Şeybânî’dir. Künyesi Ebü’l-Hasen olup Kâdı Ekrem diye tanınırdı. Cemâlüddîn lakabı ile meşhûrdu. 568 (m. 1172) senesinde Mısır’ın Kıft kasabasında doğdu. Mısır sultânı Azîz’in, Haleb vezirliğini yaptı. Arab dili ve edebiyatında büyük edîb olup, nesir ve nazım şeklinde yazdığı eserleri vardır. Mısır’da ve Haleb’de birçok âlimden din ilimlerini tahsil etti. Birçok eserleri vardır. 646 (m. 1248) senesi Ramazan ayında Haleb’de vefât etti.
Ali Kıftî, Mısır’ın Kâhire şehrinde ilim tahsilini tamamladıktan sonra, Haleb’e gidip yerleşti. Meşhûr yazarlardan biri oldu. Babası Kâdı Eşref de, onun gibi eser yazanlardandır. O, çok çeşitli ilimlerde mütehassıs olup, hepsinin hakkını veren eserler yazdı.
Yâkût-i Hamevî diyor ki: “Kâdı Ekrem, 568 senesinin Rebî’ul-evvel ayında Kıft kasabasında doğdu. O, çok faziletleri kendinde toplamıştı. Çok şerefli, kadrü kıymeti büyük idi. Lügat, nahiv, kırâat, fıkıh, hadîs, usûl, mantık, riyâziyye, nücûm, hendese, târih, cerh ve ta’dîl ilimlerine âit mes’elelerde en derin ve ince bilgilere sahipti. O, eli açık olup, cömertliği çok ve güleryüzlü bir zât idi.”
Çok kıymetli eserler yazdı. Bunlardan başlıcaları şunlardır:
1. Târih-ün-nuhhât, 2. Târih-ül-Yemen, 3. Târih-i Mısır, 4. Târih-i Benî-Büveyh, 5. Târih-i Selçûkıyye, 6. Kitâb-üd-Dâd vez-Zâ, 7. Ed-Dürr-üs-Semîn fî ahbâr-il-müteyemmîn, 8. Men elvet-il-eyyâm aleyhi ferefe’athü sümme iltevet aleyhi fe veda’athü, 9. Ahbâr-ül-musannifîn ve mâ sannefûhü, 10. Ahbâr-ün-nahviyyîn, 11. Ahbâr-ı Mısır min ibtidâihâ ilâ eyyâm-i Selâhaddîn, 12. Târih-ül-magrib, 13. El-Muhhallâ fî isti’âb-ı vücûh-ı kellâ, 14. İslâhu hulel-i sıhâh-il-Cevherî, 15. El-Kelâm alel-Muvatta, 16. El-Kelâm alâ Sahîh-il-Buhârî, 17. Târih-i Mahmûd bin Sebüktekîn ve beytihî, 18. El-İnâs fî ahbâr-i Âl-i Mirdâs, 19. Er-Reddü âlen-nasârâ ve zikr-i mecâmi’ihim, 20. Meşîhatü Tâcüddîn el-Kindî, 21. Nühzet-ül-hâtır ve nüzhet-ün-nâzır fî ehâsin-i mânukıle min zuhûr-il-kütüb.
Ali Kıftî, muhteşem bir vezîr ve kâmil bir devlet adamı idi. Anlatılamayacak kadar çok kitaplardan bilgiler toplayıp eser yazdı. Bunun kitablarından istifâde etmek için her yerden gelirlerdi. Kitaplarını Haleb sultânı Nâsır’a vasıyyet etti. Elli bin dînâr değerinde kitaba mâlikti. Bu kitapları elde etmek için çok borçlanmıştı. O, Müeyyed İbni Kıftî’nin kardeşidir..
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-7, sh. 263
2) Şezerât-üz-zeheb cild-5, sh. 236
3) Fevât-ül-vefeyât cild-3, sh. 117
4) Bugyet-ül-vuât cild-2, sh. 212
5) Hüsn-ül-muhâdara cild-1, sh. 554
6) Esmâ-ül-müellifîn cild-1, sh. 709
7) Keşf-üz-zünûn sh. 170, 282, 283, 301, 304, 310, 730, 1072, 1097, 1108, 1434, 1617, 1775
ALİ BİN YÛSUF EL-KIFTÎ (Eş-Şeybânî)