Endülüs’te yetişen Mâlikî âlimlerinden. İsmi, Abdullah bin Muhammed bin es-Siyyüd el-Batalyûsî’dir. Endülüs’ün Batalyûs (veya Batalyevs) şehrinde doğup büyüdüğü için “Batalyûsî” diye meşhûr oldu. Künyesi Ebû Muhammed’dir. “Siyyüd-ül-Batalyûsî” diye de tanınmaktadır. 444 (m. 1052) senesinde doğdu. Sonra Belensiye şehrine yerleşti. Birçok ilimlerde ve bilhassa Arab dili ve edebiyatında büyük bir âlim olarak yetişti. Çok kitabı vardır. Birçok kıymetli eserlere şerhler, açıklamalar yaptı. 521 (m. 1127) senesi Receb ayının ortalarında Belensiye’de vefât etti.
Batalyûsî; kardeşi Ali bin Muhammed, Ebû Bekr Âsım bin Eyyûb, Ebû Sa’îd el-Verrâk, Ebû Ali el-Gassânî ve daha birçok hadîs âliminden hadîs-i şerîf rivâyet etti. O, edebiyat ve lügat ilimlerinde bir derya idi. Yaşadığı devirde, bu iki ilmi ondan daha çok bilen ve bunlarda onun önüne geçen birisi olmadı. Bütün insanlar onun yanında toplanıyorlar, daha önce öğrendiklerini ona okuyorlar ve ondan yeni bilgiler iktibas ediyorlardı. Derslerini ta’lim etmesi, öğretmesi o kadar güzeldi ki, herkesin anlıyacağı şekilde telkin ediyordu. Çok güzel kitaplar te’lîf etti. Nahiv ilminde daha önce yazılanların hepsine vâkıftı. Kurtuba vâlisi İbn-ül-Hac kendisine büyük bir saygı gösterirdi. Çok güzel şiirleri vardır.
Yazdığı eserlerinin başlıcaları şunlardır:
1. El-İktidâb fî şerh-i edeb-il-küttâb, 2. Şerh-i Sıkt-iz-zend, 3. El-Müselles: Lügat ilmine dâirdir. 4. Şerh-ül-muvatta’ li-İmâm-ı Mâlik. 5. Et-Tenbîh alel-eshâb il-mûcibe li-ihtilâf-il-ümme. 6. Şerh-i dîvân-il-mütenebbî:
Endülüs’ten başka yere çıkmamış bir eserdir. 7. İslâh-ül-hulel-il-vâki’. 8. El-Hulel fî şerh-i ebyât-il-cümel. 9. El-Mesâil-ül-mensûre, 10. Sebeb-i ihtilâf-il-fukahâ.
“İlim hakkında söylediği bir beytin açıklaması şöyledir:
“İlimle meşgûl olup, ona kardeş olan, ölümünden sonra bile diridir. Halbuki onun cesedi, toprağın altında çürümüştür.”
“Cehâlet sahibi, toprağın üstünde yürüyor olsa bile ölmüştür. Dirilerden zan ediliyor. Halbuki o, yok olmuştur.”
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Vefeyât-ül-a’yân cild-3, sh. 96
2) Şezerât-üz-zeheb cild-4, sh. 64
3) Ed-Dîbâc-ül-müzehheb sh. 140, 141
4) Bugyet-ül-vuât cild-2, sh. 55
5) Mu’cem-ül-müellifîn cild-6, sh. 121
6) Esmâ-ül-müellifîn cild-1, sh. 454
BATALYÛSÎ (Abdullah bin Muhammed)