Hadîs âlimlerinden. Künyesi, Ebû Muhammed İbni Havtullah Ensârî olarak tanınmıştır. 549 (m. 1154) senesinde Ünde’de doğdu. 612 (m. 1215)’de Gırnata’da vefât etti. Hadîs ilminde hafız, ya’nî yüzbin hadîs-i şerîfi senetleriyle ezbere bilen bir âlim idi. Ayrıca fıkıh, kırâat ve nahiv ilminde de âlim, hatîb ve şâir idi. İlim öğrenmeye, kendi memleketi Mende’de önce babasından ders alarak başladı. Sonra Belensiye’ye gidip orada İbn-i Huzeyl’den ders aldı. Buradan Mürsiyye’ye gidip, Ebû Kâsım bin Hubeyş ve Ebû Abdullah bin Hamîd’den hadîs-i şerîf dinledi. İbn-i Hamîd’den lügat ve nahiv derslerini alıp, bu ilimler ile ilgili notlar yazdı. Mâleka’da ise, Ebû Zeyd es-Süheylî’den hadîs-i şerîf işitti. Gırnata’da; Abdülmün’îm bin Feres’den, Ebû Bekr İbni Ebî Zümneyn’den, İşbilîye’de; Ebû Bekr İbni Ced’den, Ebû Abdullah bin Zerkûn’dan, Kurtuba’da; Halef bin Beşkevâl’den, Sebete’de; Ebû Muhammed bin Ubeydullah’dan, Merrâkeş’te; Ebü’l-Abbâs Ahmed bin Medâ’dan hadîs-i şerîf işitti. Ebû Tâhir İsmâil bin Avf el-İskenderi’den, Ebû Tâhir Haşûî’den ve diğerlerinden icâzet aldı.
Küçük yaşından i’tibâren ilim öğrenme husûsunda çok gayretli ve dikkatli idi. Hadîs-i şerîf rivâyeti ve râvîleri husûsunda geniş ilim sahibi idi. İmâm-ı Buhârî’nin, İmâm-ı Müslim’in, Ebû Davud’un, İmâm-ı Nesâî’nin hocaları ya’nî hadîs-i şerîf aldıkları hadîs âlimleri ile ilgili bir kitap yazdı. Fakat bu kitabını tamamlayamadan vefât etti. İlim öğrenmek için çok yer dolaştı. Zamanında, ondan ve kardeşi Ebû Süleymân’dan daha çok hadîs-i şerîf dinleyip, işiten bir âlim yoktu. Arabcanın inceliklerine vâkıf, güzel şiirler ve te’sîrli hutbeler yazan bir âlim idi. Gırnata’da kırâat ve nahiv dersleri verdi. Merrâkeş’de Halîfe Mensûr’ün çocuklarının yetişmesiyle meşgûl oldu. Endülüs şehirlerinden Selâ’da, Sebete’de ve diğerlerinde kadılık yaptı. Sonra bir müddet de Mürsiye’de kadılık yaptı. Gırnata’da ikinci defa kadılık vazîfesi yapmakta iken, orada vefât etti. Sâlih ve fazîletli bir âlim idi.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-6, sh. 61
2) Tezkiret-ül-huffâz cild-4, sh. 1397
3) Bugyet-ül-vuât cild-2, sh. 44
4) Şezerât-üz-zeheb cild-5, sh. 50
5) Tekmiletü vefiyât-in-nakaleti cild-4, sh. 204
ABDULLAH BİN SÜLEYMÂN EL-ENDÜLÜSÎ