Tebe-i tabiînden büyük bir hadîs âlimi. Künyesi, Ebû Bekir’dir. Doğum târihi bilinmemektedir. 219 (m. 834) târihinde Mekke’de vefât etti. Mekke-i mükerremenin hadîs ve fıkıh âlimi idi. İbn-i Uyeyne, İbrâhîm bin Sa’d, Muhammed bin İdrîs eş-Şâfiî, Velîd bin Müslim, Veki’ bin Cerrah, Mervân bin Muâviye ve daha başka büyük âlimlerden (r.aleyhim) ilim alıp, hadîs-i şerîf rivâyet etti. Ondan da, Buhârî, Ebû Zür’a, Ebû Hatim, Bişr bin Mûsâ Nesâî ve daha bir çok âlim (r.aleyhim) ilim alıp hadîs-i şerîf rivâyet etmişlerdir. İmâm-ı Şafiî hazretlerinden ilim öğrendi. Onunla beraber Mısır’a gitti. Vefâtına kadar İmâm-ı Şafiî hazretlerinin yanından ayrılmadı. Sonra Mekke-i mükermeye döndü orada fetvâlar verdi. İmâm-ı Buhârî hazretlerinin hocasıdır. Buhârî ( radıyallahü anh ), Humeydî’den yetmişbeş hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir.
Bu durunu İmâm-ı Müslim kitabının mukaddimesinde açıklamıştır.
Âlimlerin hakkında söyledikleri: Ahmed bin Hanbel, “Humeydî bizim yanımızda büyük bir imamdır.”
İshâk bin Râhaveyh: “İmâm-ı Şafiî, Humeydî ve Ebû Ubeyd (r.aleyhim) zamanımızın büyük âlimlerindendi.”
Hâkim Ebû Ubeyde: “Humeydî ( radıyallahü anh ) Mekkelilerin müftîsi ve hadîs âlimidir. Ahmed bin Hanbel, Iraklılar sünnet-i seniyyeyi iyi bilmekte nasıl ise, Humeydî de Hicazlılar için sünnet-i seniyye husûsunda aynısıdır.” buyurdular.
Rivâyet ettiği hadîs-i şerîflerden ba’zıları:
Ebû Şureyh Ka’bî ( radıyallahü anh ) rivâyet etti. Resûlullah efendimiz ( aleyhisselâm ) buyurdu ki: “Allahü teâlâya ve âhıret gününe îmân eden, komşusuna ikram etsin. Allahü teâlâya ve âhıret gününe îmân eden misâfirine ikram etsin.”
Ömer bin Ebî Seleme rivâyet etti. Ben Resûlullahın ( aleyhisselâm ) himâyesinde yetim bir çocuk olarak bulunuyordum. Elimi, yemek yerken çanağın çeşitli yerlerine doğru hareket ettiriyordum. Bunun üzerine Resûlullah efendimiz ( aleyhisselâm ) “Ey küçük! Yemek yiyeceğin zaman, Besmele söyle (Bismillahirrahmânirrahîm de), sağ elin ile ye ve önünden ye”buyurdu. Ondan sonra, Resûlullahın ( aleyhisselâm ) buyurduğu gibi yedim.
Hâlid bin Velîd ( radıyallahü anh ) rivâyet etti. Resûlullah ( aleyhisselâm ) buyurdu ki: “İnsanların kıyâmet günü azâbı en şiddetli olanı, dünyâda iken insanlara en çok eza ve cefâ vermiş olan kimsedir.”
Ebû Katâde el Ensârî rivâyet etti. Resûlullah ( aleyhisselâm ) buyurdu ki: “Sizden birisi mescide girdiği zaman, oturmadan önce iki rek’at namaz kılsın.”
Ebüd-derdâ rivâyet etti. Resûlullah ( aleyhisselâm ) buyurdu ki: “(Kıyâmet günü) terazide en ağır gelecek şey, güzel ahlâktır.”
“Yumuşaklıktan nasîbi olan kimsenin, hayırdan da nasîbi vardır.”
Ebû Eyyûb el-Ensârî ( radıyallahü anh ) rivâyet etti: Resûlullah ( aleyhisselâm ) buyurdu ki; “Kim Ramazân-ı şerîf orucunu tutar, ondan sonra Şevval ayından da altı gün tutarsa, bütün ömrü boyunca oruç tutmuş gibi olur.”
Muâz bin Cebel ( radıyallahü anh ) rivâyet etti. Resûlullah ( aleyhisselâm ) buyurdu ki: “Kim, kalbinden ihlâsla ve yakîn ile “la ilahe illallah” derse, Cennete girer ve ona Cehennem ateşi dokunmaz.”
Ümmü Seleme ( radıyallahü anha ) bildirdi. Resûlullah ( aleyhisselâm ) sabah namazından sonra “Allahım! Senden faideli ilim, temiz rızk, kabûl edilen amel isterim” buyurdu.
Abdullah bin Mes’ûd bildirdi. Resûlullah ( aleyhisselâm ) buyurdu ki: “Üçüncüyü yalnız bırakıp iki kişi aralarında gizli konuşmasınlar. Çünkü böyle yapmak, yalnız bırakılan o üçüncü şahsı üzer.”
“Pişmanlık tövbedir.”
Humeydî’nin eserlerinden, “Müsned”i vardır. Basılmıştır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) El-A’lâm cild-4, sh. 87
2) Tehzîb-üt-tehzîb cild-5, sh. 215
3) Tabakât-üş-şâfiîyye cild-2, sh. 140
4) Tezkiret-ül-huffâz cild-2, sh. 1
5) Şezerât-üz-zeheb cild-2, sh. 45
ABDULLAH BİN ZÜBEYR EL-HUMEYDÎ